Na początku są czarno-białe zdjęcia. Widzimy twarze ubogich rolników. To zamknięta w minutowej sekwencji kulturowa przeszłość Pernambuco – jednego ze stanów Brazylii. Za chwilę wraz z kamerą przenosimy się do Recife – największego miasta tego stanu, w sam środek miejskiej przestrzeni. Jest nowocześnie, higienicznie i w bieli. Mieszkańcy ulicy, przy której rozgrywa się cała wielowątkowa historia – przedstawiciele klasy średniej – okratowali się w swoich domach, zabezpieczyli okolice, wynajmując firmę ochroniarską, zainstalowali kamery. Poznajemy dobrze kilku z nich. Jest wśród nich Jo?o – agent nieruchomości, spokrewniony z właścicielem większości budynków w okolicy, jest Bia – pani domu, która w swoim zabarykadowanym mieszkaniu spiskuje przeciwko wiecznie ujadającemu psu swojej siostry – sąsiadki, jest ekipa ochroniarska z tajemniczym Clodoaldo na czele, jest wreszcie Francisco, wspomniany już właściciel ponad połowy obiektów, dyktujący reguły funkcjonowania lokalnej społeczności. 

Film debiutującego w długim metrażu Klebera Mendonçy Filho ogląda się jak kryminał, ale dosyć osobliwego typu. Nieśpieszne tempo, szerokie kadry, mylne tropy, niepewność, komu można wierzyć, kto jaką rolę odgrywa w tej historii, dziwne sny, ciągłe kwestionowanie pierwszych wyobrażeń. Sposób opowiadania i specyficzna atmosfera – gęsta w obrazie i dźwięku, z podskórnym „oczekiwaniem na” – są bliskie dziełu Nuri Bilge Ceylana „Pewnego razu w Anatolii”.

Szczególną rolę w filmie odgrywa dźwięk. Jego charakter, podobnie jak forma ukazanej architektury, potęguje efekt presji, której poddani są mieszkańcy tej części Recife. Szczekający wiecznie pies nie daje zasnąć, telefon dzwoni wyjątkowo uporczywie, uliczni sprzedawcy zakłócają ciszę, puszczając głośno muzykę, a w tle zawsze można usłyszeć dźwięki z budowy. Oto rodzi się nowe zaplecze klasy średniej – górujące nad okolicą wieżowce. I o tym jest też między innymi film Filho – o podziale klasowym brazylijskiego społeczeństwa, o tych, którzy służą, i o tych, którym się usługuje, o przeszłości, która zdecydowała o społecznym rozwarstwieniu teraźniejszości. Dobierając takich, a nie innych aktorów, reżyser daje do zrozumienia, że ten podział jest w dużej mierze funkcją koloru skóry.

Katarzyna Waletko

„Sąsiedzkie dźwięki
Dziś, godz. 19.15, Helios 9
22 lipca, godz. 10.15, Helios 9