Bruno Dumont
Reżyser urodził się w 1958 roku w Bailleul we Francji. Przez kilkanaście lat wykładał filozofię w lokalnym liceum. Realizował komercyjne reklamówki dla miejscowych zakładów pracy. Na dużym ekranie zadebiutował nakręconym w 1997 roku Życiem Jezusa, za które otrzymał nagrodę Jeana Vigo i przyznawaną za najlepszy debiut na festiwalu w Cannes Złotą Kamerę. Akcję swojego pierwszego filmu umieścił w rodzinnym mieście, opowiadając o pełnej cierpienia drodze ku odkupieniu młodego, zbuntowanego chłopaka z motocyklowego gangu. Film nosił ślady inspiracji kinem Roberta Bressona, szczególnie jego Kieszonkowcem (1959) i Mouchette (1966).
Zarówno nakręcona w 1999 roku Ludzkość, jak i zrealizowana w 2006 roku Flandria zostały nagrodzone Grand Prix canneńskiego festiwalu, co do tej pory udało się jedynie Andriejowi Tarkowskiemu. Dumont do tego stopnia zaskoczył, oburzył i poruszył jurorów, że na przekór kontrowersjom wokół jego filmu, główną konkursową nagrodę podzielili wtedy między Rosettę nikomu nie znanych braci Dardenne a Ludzkość. Posługując się surowym naturalizmem, stworzył w niej niemal surrealistyczną wizję świata. Pokazał małe miasteczko we Flandrii i jego mieszkańców, postawionych w obliczu wstrząsającego morderstwa 11-latki. Głównym bohaterem filmu jest otoczony aurą śmierci, samotny Pharaon, badający okoliczności zabójstwa, a jednocześnie o nie podejrzewany. Efekt jaki Dumont osiągnął i osiąga w kolejnych filmach, zbliżając agresję przypisaną ludzkiemu życiu i tkwiące w nim piękno, dla jednych jest psychodeliczny, u innych wywołuje głęboki sprzeciw. Do wielkich umiejętności Dumonta należy odkrywanie i prowadzenie na planie niezwykłych w swojej autentyczności aktorów-amatorów. Grający Pharaona, Emmanuel Schotté oraz partnerująca mu Séverine Caneele (niezapomniana Domino) otrzymali nagrody dla najlepszego aktora i aktorki na festiwalu w Cannes.
Reżyser zmierzył się też z amerykańskim krajobrazem, czego rezultatem jest zrealizowany w 2003 roku film Twentynine Palms, przez Dumonta określany mianem eksperymentalnego horroru. To historia erotycznego związku Rosjanki i Amerykanina, nie mogących porozumieć się ze sobą na płaszczyźnie werbalnej. Bohaterowie wyruszają z Los Angeles, by zobaczyć Twentynine Palms i Park Narodowy Joshua Tree. Frustracje kochanków mieszają się z fizyczną ekstazą, której doznają ich ciała, uśmierzającą ból bycia razem. Krytycy, pisząc o kolejnym filmie Dumonta - Flandrii, porównywali jej odpychających, prymitywnych bohaterów - dwóch mężczyzn, rywalizujących o prawo do ciała jednej kobiety, umieszczonych na tle pustych, błotnistych belgijskich pejzaży - do owadów wegetujących w słoiku, którym reżyser przygląda się niczym prowadzący badania entomolog. Ta wnikliwa obserwacja, niemal pozbawiona słów, skupiona na ledwie zauważalnych śladach uczuć, to strategia, jaką posłużył się i w Hadewijch.
Filmografia:
1997 Życie Jezusa / La vie de Jésus / The Life of Jesus
1999 Ludzkość / L'humanité / Humanity
2003 Twentynine Palms
2006 Flandria / Flandres
2009 Hadewijch
O filmie:
Człowiek - powtarza Bruno Dumont - ma zdolność przeżywania stanów skrajnych. Jego bohaterka - Céline jest studentką teologii, córką ministra. Jako postulantka w katolickim klasztorze przybiera imię Hadewijch, należące do średniowiecznej flamandzkiej mistyczki i poetki. Poza imieniem łączy je szczególny rodzaj bezgranicznej miłości do Boga, przepełnionej tęsknotą i potrzebą fizycznej bliskości. Céline nieustannie szuka Boga uobecnionego, jej ciało pragnie jego dotyku. Ta średniowieczna w duchu obsesja jest z jednej strony rodzajem sprzeciwu wobec współczesnej niematerialności oblubieńca, poszukiwaniem realnego, niezapośredniczonego doświadczenia, z drugiej - wyrazem osobistego, rodzącego się poza wspólnotą sposobu na emanację wiary.
Ciało zimne, wstrząsane dreszczem, głodne to przede wszystkim ciało czujące. Kamera Dumonta nieprzerwanie lustruje wyraz twarzy Céline, rejestruje każdą zmianę koloru jej papierowo bladej skóry, próbuje odczytać sens szeptanych przez nią słów, nasyconych poezją modlitw. Śledzi sylwetkę dziewczyny, nieśmiałą, prawie dziecięcą zmysłowość jej ciała. "Interesuje mnie obecne w pismach mistyków fizyczne doświadczenie obecności Boga - mówi Bruno Dumont - Hadewijch również pisała o kontakcie z ciałem Chrystusa i o przyjemności, jaką jej ciało z tego kontaktu czerpie. Mistycy są zdolni doświadczać nieskończoności poprzez własną fizyczność. Odmawiają sobie pokarmu. Nie pozwalają na sen. Ich ciała potrafią dotknąć scarum" (Mubi.Europe).
Żarliwość wiary Céline - Hadewijch wzbudza jednak niepokój sióstr zakonnych, dziewczyna zostaje oddalona z klasztoru. Wraca do Paryża, do arystokratycznego domu i autystycznych rodziców. Ucieka od nich do kościoła, kawiarni, na ulicę. Spotyka tam chłopaka z podparyskiego blokowiska. Odwiedzając Yassine'a, poznaje jego brata Nassira, który prowadzi spotkania islamskiej wspólnoty. To w nim znajdzie bratnią duszę, jak ona silnie oddaną Bogu, choć rozumiejącą swoją służbę w skrajnie fundamentalistyczny sposób. Céline, przypominająca roślinę, która obraca się w stronę słońca, instynktownie, jakby trwała w jakimś bolesnym transie, wstąpi do grupy terrorystów.
Bruno Dumont: "Interesuje mnie mistycyzm, ponieważ wykracza poza granice filozofii. Mistycyzm przenosi nas w obszary, w których pytania o przyczynę tracą rację bytu, w miejsca wolne od słów, od sposobu, w jaki rozumiemy świat. To obszary bliskie kinu, myślę, że właśnie kino jest zdolne zgłębiać je i wyrażać. Całe ich skomplikowanie. Nie jestem religijnym człowiekiem, tradycyjnie wierzącym, ale wierzę w łaskę, w świętość, w sacrum, które traktuję jako ogólnoludzkie wartości. Stawiam Biblię obok Shakespeare'a, to dla mnie nie tyle święta księga, ile dzieło sztuki". (Mubi.Europe)
Krytycy o filmie:
"Wydaje się, że Dumont z punktu widzenia samotnej mistyczki opowiada o cywilizacji Zachodu, z której wyparowała wiara. Jednak nie - ten film jest przypowieścią o pułapce pewnego typu wiary, o fałszywym mistycyzmie. Wiara dziewczyny, granicząca z szaleństwem, doprowadza ją - po odejściu z klasztoru - do grupy islamistów. Wydaje jej się, że tylko tam Bóg jeszcze żyje. To kolejna pułapka. Bóg, którego spotyka w sekcie, wymaga pogardy dla świata i dla życia. To Bóg terrorystów. Ratunek przychodzi niespodziewanie ze strony przypadkowo spotkanego prostego człowieka. Przypowieść Dumonta nieoczekiwanie odkrywa wartość humanistycznej wiary Zachodu, gdzie o Bogu mało się mówi, gdzie jest on prawie nieobecny w sferze publicznej, ale za to widać dziedzictwo chrześcijaństwa pomiędzy ludźmi, w stosunku człowieka do człowieka".
Tadeusz Sobolewski, Gazeta Wyborcza, 13.11.2009
"Miłośnicy głośnego Lourdes Jessiki Hausner obowiązkowo powinni też obejrzeć Hadewijch - najnowszy film Francuza Bruno Dumonta, podejmujący w zaskakujący sposób wątek fanatyzmu religijnego. Dumont obserwuje duchowy rozwój nastolatki, córki francuskiego ministra, przekonanej, że doznała objawienia. W klasztorze nie rozpoznają w jej zachowaniu znaków świadczących o powołaniu, przeciwnie - nie chcą jej przyjąć do zakonu. Młoda bohaterka odbiera to jako zakwestionowanie jej wiary i z zaniteresowaniem zaczyna się wsłuchiwać w nauki islamskiego imama. Co ciekawe, nie jest to film o apozstazji, tylko o błądzeniu, a w konsekwencji także o zaślepieniu prowadzącym do finalnej katastrofy. Dumont znów prowokuje, stawia agresywne pytania, rozbija naiwne wyobrażenia o świętości (...).
Janusz Wróblewski, Polityka, 15.05.2010
"Dumont tak konstruuje swoją opowieść, relatywizując nieustannie jej chronologię, że kolejne zdarzenia nabierają nieoczywistego sensu. Film na wielu poziomach odsłania bezbronność nadwrażliwej jednostki w zetknięciu z doktryną, która ją przerasta i dezorientuje".
Anita Piotrowska, Tygodnik Powszechny, 8.08.2010
"Dumont powraca do debiutanckiego Życia Jezusa, (...) Hadewijch jest poniekąd jego kontynuacją (w filmie pojawia się postać głównego bohatera tego filmu, tu odgrywającego drugoplanową rolę). W Hadewijch Dumont wraca do bressonowskiej estetyki i tematyki swojego debiutu, film jest zresztą swobodną trawestacją bressonowskiej Mouchette, zwłaszcza jego ostatnia scena. Dumont, podobnie jak bracia Dardenne, tworzy kino, które nazwałbym "postsekularnym" - przyglądające się religijnym, teologicznym, kategoriom ze świeckiej perspektywy i próbujące wyrazić je w świeckim języku etyki i polityki".
Jakub Majmurek, Krytyka Polityczna, 3.08.2010
